W 2008 roku do Oddziału Okręgowego Inspektoratu Pracy w Wałbrzychu wpłynęły 24 skargi dotyczące mobbingu, gdzie w 8 przypadkach potwierdzono występowanie tego zjawiska.
W pierwszym półroczu skarg wpłynęło już 15, z czego 3 okazały się zasadne.
- Za objawy mobbingu można uznać ciągłe, nieuzasadnione krytykowanie wykonywanej przez pracownika pracy, nieprzyznawanie pracownikowi żadnych zadań do wykonania albo odbieranie prac, poleconych wcześniej do wykonania. Także wydawanie sprzecznych poleceń, czy też polecanie wykonywania zadań poniżej umiejętności pracownika, zarzucanie wciąż nowymi pracami do wykonania w terminie, w którym obiektywnie nie da się ich zrealizować, unikanie przez przełożonego rozmów z pracownikiem, rozpowiadanie plotek o pracowniku, na przykład, że leczy się psychiatrycznie, ma problem z alkoholem lub narkotykami – wylicza Anna Banaś, radca ds. prawnych z oddziału OIP w Wałbrzychu.
Wyróżnia się pewne grupy przyczyn sprzyjające wystąpieniu mobbingu w miejscu pracy: po pierwsze - przyczyny społeczne, np. bezrobocie, stałe zagrożenie utratą pracy i skłonnościami (świadomego takiego faktu przełożonego) do zmuszania podwładnych do wykonywania wszelkich poleceń; po drugie - cechy zarządzającego organizacją – osoba o wyolbrzymionym poczuciu własnej wartości, przeceniająca swoje umiejętności i swoją wiedzę; dla części przełożonych szykanowanie pracownika jest sposobem na odwrócenie uwagi od własnej niekompetencji; po trzecie - szczególna pozycja społeczna ofiary mobbingu – wystarcza często fakt, że osoba ma inny kolor skóry, wywodzi się z innego kręgu kulturowego lub jest innej narodowości. Powodem może stać się też orientacja seksualna albo inna niż prezentowana przez przełożonego czy współpracowników hierarchia wartości, albo przekonania religijne. Zdarza się również, że częściej prześladowane są osoby niepełnosprawne, mężczyźni pracujący w sfeminizowanych zawodach lub kobiety w zawodach uznawanych za typowo męskie.
Pracownikowi, wobec którego stosowano mobbing, przysługują dwa roszczenia. Po pierwsze, jeżeli mobbing wywołał rozstrój zdrowia, to pracownik na podstawie art. 943 § 3 k .p. może dochodzić od pracodawcy odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Jego przyznanie i wysokość zależy od decyzji i oceny konkretnych okoliczności sprawy (czy mobbing rzeczywiście występował, czy wystąpił rozstrój zdrowia pracownika, czy zachodzi związek przyczynowy między mobbingiem a rozstrojem zdrowia). Prawodawca nie określa ani minimalnej ani maksymalnej kwoty zadośćuczynienia. Jego kwota zależy od oceny sądu
Po drugie, jeżeli pracownik wskutek mobbingu rozwiązał umowę o pracę, może dochodzić od pracodawcy odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę.
Przy czym należy tu wyraźnie zaznaczyć, że skorzystanie przez pracownika z uprawnienia do odszkodowania uzależnione jest od rozwiązania przez pracownika umowy o pracę właśnie z powodu mobbingu. Oświadczenie pracownika o rozwiązaniu umowy o pracę powinno nastąpić na piśmie i ze wskazaniem przyczyny, uzasadniającej rozwiązanie umowy z powodu mobbingu. Pracownik – ofiara mobbingu - może rozwiązać stosunek pracy zarówno w trybie wypowiedzenia jak i w trybie natychmiastowym bez zachowania okresu wypowiedzenia. Pracownik dochodzący przed sądem pracy odszkodowania z tytułu mobbingu powinien przedstawić odpowiednie dowody na poparcie swoich żądań.
- Kodeks pracy nie określa sztywno granic czasowych, ani częstotliwości występowania negatywnych zachowań wobec pracownika. Ale należy tu wyraźnie podkreślić, że nękanie lub zastraszanie pracownika wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu jego poniżenie lub ośmieszenie, izolowanie lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników musi być uporczywe i długotrwałe. Nie można, więc uznać za mobbing jednorazowego wyładowania złości przełożonego na podwładnym pracowniku, bez względu na naganność takiego zachowania. Nie stanowi również mobbingu egzekwowanie przez pracodawcę prawidłowego wypełniania obowiązków pracowniczych, jeśli odbywa się z poszanowaniem godności pracownika – wyjaśnia Anna Banaś.
Zachowań mobbingowych w stosunku do pracownika mogą się dopuścić przełożeni albo inni pracownicy. Na pracodawcy ciąży obowiązek przeciwdziałania mobbingowi.
Z dniem 7 stycznia 2009 roku w Okręgowym Inspektoracie Pracy we Wrocławiu uruchomiony został specjalny numer telefonu – 071/ 37. 10. 417, pod którym we wszystkie dni robocze od godz. 10.00 do 15.30 można uzyskać poradę prawną w zakresie mobbingu, dyskryminacji i molestowania seksualnego.
